Andrzej Gerlach. „Abp Henryk Hoser” Część 4 i 5

Rodzina Hoserów miała wiele tajemnic, których zapewne nigdy do końca nie poznamy. Te tajemnice stały się tym bardziej tajemne, gdy jeden z Hoserów stał się katolickim hierarchą, a tym bardziej wówczas, gdy został on ordynariuszem warszawsko-praskim, którego często kontrowersyjne wypowiedzi jak również działania, budziły tym większe zainteresowanie mediów i opinii publicznej. Wiele tajemnic związanych jest ze słynną rezydencją rodową Hoserów, reprezentacyjną kamienicą pod adresem Aleje Jerozolimskie 51 w Warszawie (do 1939 roku był to numer 45).

Kamienica została wybudowana w latach 1904-1905 na warszawskich gruntach Zakładu Ogrodniczego Braci Hoser, jako dowód snobizmu rodziny przyszłego arcybiskupa. Każdy element tej kamienicy miał świadczyć o znaczeniu rodziny Hoserów, o ich ogromnych dochodach i coraz większym znaczeniu w społeczności Warszawy, doby panowania dynastii Romanowów.

Nie wiemy kto tak naprawdę był architektem tego domu. Padają tu różne nazwiska znanych i wpływowych architektów epoki, ale wśród nich pojawia się nazwisko architekta z rodziny Hoserów, Pawła Hosera. Urodził się w dniu 24 sierpnia 1864 roku w Warszawie jako syn Piotra i Emilii z domu Bohme. Jako nieliczny z rodziny Hoserów nie zajmował się początkowo rodzinnym biznesem ogrodniczym, pracował jako znany w środowisku architekt. Ale z czasem dołączył do rodzinnego biznesu jako dyrektor cegielni w Żbikowie. Żbików to była niezwykle ważna część biznesu całej rodziny. Jednym z jego elementów była właśnie ta cegielnia.

Przez całe swoje życie podkreślał swoje niemieckie pochodzenie z którego był niezwykle dumny. Mówił przeważnie po niemiecku. Przez lata rodzina ukrywała ten fakt, jak również to, że jako znany architekt chętnie projektował także świątynie protestanckie. Paweł Hoser zmarł w okupowanej Warszawie w dniu 2 września 1943 roku.

Jego bratem był Piotr Hoser II (1857-1939), mąż Antoniny z domu Popiel, wykładowca akademickiego Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Autor licznych i bardzo ważnych publikacji z dziedziny ogrodnictwa. Jego synem był Piotr Tadeusz Hoser (ur. 1901).

Dom rodziny Hoserów był przepiękny. Każdy element jego elewacji był tu przemyślany i ważny. Każdy bowiem coś symbolizował i nawiązywał do losów rodziny. Równie piękny był także wewnątrz. Ten dom był nie tylko siedzibą firmy i siedzibą rodową, ale także odgrywał niezwykle ważną rolę w biznesie. Na pierwszym piętrze kamienicy znajdowała się, słynna w całym mieście cieplarnia, w której od lat hodowano specjalne rośliny wymagające wyższych temperatur.

O warszawskim domu Hoserów mówiło całe miasto. Ale nie zawsze mówiło dobrze. W domu tym bowiem Paweł Hoser prowadził słynny warszawski kantor, który przyjmował w depozyty mienie ruchome tych, którzy popadli w kłopoty finansowe. Biżuteria, kosztowności, dzieła sztuki i inne wartościowe przedmioty przechodziły w tym domu z rąk do rąk. I mało kiedy wracały do zadłużonych ich dawnych właścicieli. O wyjątkowej pazerności właścicieli tego kantoru krążyły niemal legendy. Wiele przejętych w ten sposób przedmiotów po pewnym czasie było sprzedawana z kolosalnym zyskiem. Także poza granicami kraju. Nawet warszawscy Żydzi, słynący też z podobnej działalności, na warszawski kantor przy Alejach Jerozolimskich 45, patrzyli z zawiścią, ale i często z zazdrością. Hoserowie zawsze wiedzieli, że wszystko co wezmą do rąk musi szybko zamieniać się w gotówkę lub przynosić im inny znaczący dochód. I tak było przez pokolenia.

O innych działaniach i finansowych sukcesach rodziny można by pisać wiele. Ale przyszedł wrzesień 1939 roku. Wybuchła wojna…

Ciąg dalszy nastąpi…

Wybuch drugiej wojny światowej był wstrząsem dla milionów rodzin. Był także niewątpliwym wstrząsem dla rodziny Hoserów. Pomimo iż Hoserowie mieli niemieckie pochodzenie, a wielu członków tej rodziny było wręcz z tego dumnych i często podkreślało swoje niemieckie pochodzenie, to podczas okupacji niemieckiej Hoserowie zachowali się bardzo godnie, a kilku z nich nawet należało do zbrojnego podziemia i walczyło z niemieckim okupantem.

Stryj przyszłego arcybiskupa, Konstanty Hoser, należał do konspiracji, a podczas Powstania Warszawskiego walczył w Śródmieściu, w kompanii szturmowej Szafrański i posiadał konspiracyjny pseudonim „Andrzej”. W strukturach zbrojnego podziemia czynny udział brali także dziadek, Henryk Hoser (1870-1944) i ojciec arcybiskupa, Janusz Henryk Hoser (1901-1944).

Dziadek hierarchy, Henryk Hoser, urodził się w dniu 8 października 1870 roku w Warszawie jako syn Piotra. Jego syn, ojciec przyszłego arcybiskupa, urodził się w dniu 6 września 1901 roku, także w stolicy. Ożenił się z Haliną Ireną z Zabłońskich (1908-1993), prawdopodobnie w 1940 roku w Parafii pod wezwaniem Św. Barbary w Warszawie (data i miejsce ślubu są tu jednak kwestionowane).

Obaj panowie, dziadek i ojciec arcybiskupa, należeli do Narodowych Sił Zbrojnych i z znani byli ze swoich skrajnie prawicowych poglądów. Podobno byli także niezwykle krytycznie nastawieni do Żydów, co w okresie okupacji i zagłady tego narodu było częstym zjawiskiem w szeregach NSZ. Osoby blisko związane z rodziną tłumaczyły to tym, że przez pokolenia warszawscy biznesmeni pochodzenia żydowskiego byli naturalnymi konkurentami Hoserów w biznesie. Rodzina Hoserów przez długie lata ukrywała członkostwo swoich przodków w NSZ i ich antysemityzm, a kiedy tylko była mowa o ojcu i dziadku arcybiskupa podawano, że byli członkami Armii Krajowej. Nasiliło się to głównie po tym, kiedy to ordynariusz warszawsko-praski popadł w znany i głośny konflikt ze swoim podwładnym, ks. Wojciechem Lemańskim (rocznik 1960), a tłem konfliktu były także kwestie antysemickie. Ale do tego wątku powrócę w kolejnych odsłonach tego cyklu.

Do największego dramatu w rodzinie Hoserów doszło jednak podczas Powstania Warszawskiego, gdy na Woli hitlerowscy oprawcy niemieccy i wspierający ich sojusznicy ukraińscy, dokonywali rzezi całej ludności tej warszawskiej dzielnicy. W dniu 5 sierpnia 1944 roku Henryk Hoser (1870-1944) i jego syn Janusz Henryk Hoser (1901-1944) zostali obaj zamordowani na dziedzińcu Fabryki Franaszka. Ciał zamordowanych mężczyzn nigdy nie odnaleziono, a rodzina o śmierci swoich krewnych dowiedziała się dopiero po wielu miesiącach, gdyż podczas rzezi Woli rodzina łudziła się, że trafili do niewoli i kiedyś powrócą do domu.

 

 

Janusz Henryk Hoser osierocił wówczas dwoje dzieci: starszą córkę Julie Hoser, urodzoną w dniu 2 maja 1941 roku i jej młodszego brata, Henryka Hosera, urodzonego w dniu 27 listopada 1942 roku, bohatera naszego obecnego cyklu. Żona i dzieci Janusza Henryka uratowały się wówczas tylko dlatego, że w okresie rozgrywającego się w Warszawie dramatu przebywały w podwarszawskiej Podkowie Leśnej.

Po upadku powstania matka i dzieci zostały wysiedlone ze stolicy i jako popowstaniowi tułacze trafili do Krakowa, a potem do małopolskiej Rabki. Dopiero w 1946 roku rodzina trafiła do Śremu Wielkopolskiego, do rodziny swojej matki. Halina Irena Hoser powróciła do zrujnowanej stolicy, gdzie podjęła próbę ratowania i odbudowy rodzinnej firmy, a jej dzieci wychowywała bliska krewna, ciocia Urszula. Dzieci mieszkały ze swoją ciotką w folwarku Kawcze, której właścicielką była ich babka Marta Zabłońska, matka Haliny Ireny. Ze swoją matką dzieci widywały się okazjonalnie, tylko wówczas, gdy przyjeżdżała ona z Warszawy, co być może miało istotny wpływ na to, że dzieci tak bardzo zżyły się emocjonalnie ze sobą. Będzie to miało znaczenie w ich dalszym życiu, ale o tym napisze więcej w kolejnych odsłonach tego cyklu.

Ciąg dalszy nastąpi…